Günümüzde gelişmeler artık günlük bir şekilde değil, saniyelik dilimlerle ortaya çıkmaktadır. Her gelişme arkasında doğrudan veya dolaylı olarak teknolojiyi barındırmakta ve her teknolojik gelişme, aslında beraberinde birtakım hukuki soru işaretlerini de getirmektedir. Günümüz teknolojilerinin bir kısmının temelini, internet ağı içerisinde bulunan mobil uygulamalar, dijital medya organları, internet siteleri oluşturmaktadır. Bilgi ve becerinin sunulduğu, hatta pazarlandığı ortamlar gelişmiştir. Sosyal medya ve internet kavramının önemi de her geçen gün gelişen teknoloji ile birlikte artmaktadır. We Are Social ve Hootsuite’in birlikte yayımladığı “2022 Dünya İnternet Kullanımı ve Sosyal Medya İstatistikleri” ocak ayı raporuna göre 4.62 milyar sosyal medya kullanıcısı dünya nüfusunun %58.4’ünü oluşturmaktadır[1]. Dünya nüfusunun yarısından fazlasının bulunduğu sosyal medya mecralarının çeşitleri ve kullanıcı sayısı arttıkça medya sektörünün içerisinden yeni etkileyiciler doğuyor. Bu kapsamda daha hızlı ve daha etkili reklam uygulamalarının bulunduğu “ınflencer marketing” reklam sektörü açısından devasa bir pazara dönüşmüş durumda. Türkiye’de de Youtube, Twitch, Instagram, Twitter, Tiktok, Spotify, Facebook gibi mecralarda onlarca fenomen bulunuyor. Milyonlarca izlenme ve tıklanma alan “Influencer” olarak bahsedilen sosyal medya etkileyiciliği günümüzde artık kendi başına bir meslek ve fenomenlerin kazanç kaynaklarından birisi de reklam. Sosyal medya etkileyicileri yapmış oldukları reklamlar ile tüketicileri çeşitli ürün veya hizmetlere yönlendirebiliyorlar. Fakat bu yönlendirmeleri yaparken dikkat etmesi gereken bir takım hukuki yükümlülükler bulunuyor.
7/11/2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a dayanılarak hazırlanan ve sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ilişkin olarak yürütülen incelemelerde esas teşkil etmek üzere Reklam Kurulu'nun 04.05.2021 tarihli ve 309 sayılı toplantısında 2021/2 numaralı ilke kararı olarak kabul edilen “Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz” (Kılavuz) yayınlanarak sosyal medyada reklam içerikli paylaşımlar yapan “ınfluencer”ların uyması gereken kurallar düzenlenmiştir. Bu yükümlülüklere aykırı davranılması sonucunda hukuki sorumluluklar doğmaktadır.[2]
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 61 inci, 62 nci, 63 üncü ve 84 üncü maddeleri, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği ile 4/5/2021 tarihli ve 309 sayılı Reklam Kurulu toplantısında alınan karara dayanılarak hazırlanan kılavuz, sosyal medya hesabı üzerinden kendisine veya reklam verene ait bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla pazarlama iletişiminde bulunan kişiyi sosyal medya etkileyicisi olarak tanımlamaktadır.[3] Kılavuz sosyal medya etkileyicisi aracılığıyla yapılan reklamların, açık ve anlaşılır şekilde ifade edilmesi ve ayırt edilebilir olması gerektiğini, örtülü reklam yapılmasının yasak olduğu yapılan reklamların tüketici yanıltmayacak şekilde tüketicilerin paylaşımla ilk karşılaştıkları anda başka bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlaşılacak biçimde olması gerektiğinden bahsetmektedir.
Bu kapsamda Youtube, Twitch, Instagram gibi video paylaşımı mecralarında yapılan reklamlar ile canlı yayın niteliğinde olan paylaşımlarda, video içinde sürekli olarak veya videonun başlığında ya da açıklama kısmında veya ilgili reklamın geçeceği bölümün başında “Bu video, [reklam veren] ile ücretli işbirliğini içermektedir.”, “[Reklam veren]’in destekleri ile.” gibi yazılı ve sözlü olarak aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birine yer verilmesi gerektiği düzenlenmiştir.
Instagram, Facebook, Twitter gibi fotoğraf ve mesaj paylaşım mecralarında paylaşılan fotoğrafın ve/veya mesajın içinde ya da altında veya açıklamalarında reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biriyle birlikte #Reklam, #Sponsor, #İşbirliği, #Ortaklık belirtilen etiketlere yer verilmesi gerekmektedir.
Snapchat ve Instagram hikâyeleri gibi içeriğin yalnızca kısa süreliğine görülebildiği reklamlarda, paylaşım süresince reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biri ile birlikte yine #Reklam, #Sponsor, #İşbirliği, #Ortaklık şeklinde ayrıt edici etiketlere yer verilmesi gerekmektedir. Yine bu düzenlemelerle beraber Podcastler açısından da reklam uygulamaları benzer şekilde kılavuzda düzenlenmiştir.
Kılavuzda dikkat çekilen hususlardan bir diğeri sosyal medya etkileyicisinin yükümlülükleri başlığında düzenlenmiştir. Bu kapsamda;
Sosyal medya etkileyicilerinin bir mal veya hizmete ilişkin nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan ve ispatı mü mkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunamayacağı,
Doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşları tarafından sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunamayacağı, bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapamayacağı,
Kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti kendisinin satın aldığı izlenimi oluşturamayacağı,
Bir mal veya hizmetin ticari reklamına ilişkin herhangi bir reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağladığı süre boyunca kendisinin sadece bir tüketici olduğu izlenimi oluşturamayacağı,
Herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğinin
açıkça belirtilmesi gerektiği düzenlenmiştir.
Kılavuzda yer verilen kurullar Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 61. maddesi ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde yer alan Reklam Kurulu tarafından denetlenmektedir. Reklam Kurulu sosyal medya etkiyicilerini re’sen denetleyebileceği gibi, tüketicilerin söz konusu uygulamaya ilişkin yapabilecekleri şikâyetler üzerine de harekete geçebilmektedir.
Reklam Kurulu tarafından verilen 2021/1894 dosya numaralı bir kararında Influencer Duygu Özaslan’ın www.instagram.com/duyguozaslan adresli sosyal medya hesabında yer alan 2021 yılında çeşitli tarihlerde yapılan paylaşımlarında çeşitli ifadelerle birlikte tanıtımlarda bahsolunan ürünlerin www.trendyol.com adresli e-ticaret platformu üzerinden alışveriş uzantısına yer verilmesi sonucu yapılan incelemeler sonucunda, söz konusu tanıtımlarda paylaşımların çoğunluğunda "#ortaklık" şeklinde bir açıklamaya yer verilmekle birlikte bu açıklama metninin kolaylıkla okunabilir büyüklükte olmadığı, paylaşımın yer aldığı mecranın ara yüz ve teknik özellikleri de dikkate alındığında tüketiciler tarafından ilk bakışta fark edilebilecek biçimde sunulmadığı, bazı paylaşımlarda ise herhangi bir reklam ibaresine yer verilmediği bu suretle şahsın takipçilerini muhtelif markalara yönlendirme yapmak suretiyle markaların ve ürünlerin örtülü reklamının yapıldığı değerlendirilmiş olup 114.326-TL (Yüzondörtbinüçyüzyirmialtı Türk Lirası) idari para ve anılan reklamları durdurma cezaları verilmesine karar verilmiştir.[4]
Dolayısıyla ınfluencer marketing açısından TKHK, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği ve bu kapsamda oluşturulan kılavuz kapsamında sosyal medya paylaşımlarının düzenlemesi gerektiği gibi yukarıda da görüldüğü gibi aynı zamanda Reklam Kurulu kararlarının da dikkate alınarak hareket edilmesi gerekmektedir. Reklamlar açısındansadece kılavuzda yer verilen etiket ve ibarelerin kullanılması yeterli olmayıp bunun tüketicinin ayırt edebileceği şekilde kullanılması da son derece önem taşımaktadır.
Av. Girayhan OCAK
[1] https://wearesocial.com/uk/blog/2022/01/digital-2022/ (Erişim Tarihi: 21.02.2022) Rapor detayları için bk. https://datareportal.com/reports/digital-2022-global-overview-report [2]https://tuketici.ticaret.gov.tr/duyurular/sosyal-medya-etkileyicileri-tarafindan-yapilan-ticari-reklam-ve-haksiz-ticari-uyg (Erişim Tarihi 21.02.2022) [3]Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz [4] Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu Başkanlığı Şubat Basın Bülteni Dosya No: 2021/1894
Kommentare