Kod, bir işlemi gerçekleştirmek için kullanılan bir dizi talimat veya yönergedir. Bu talimatlar, bir bilgisayarın anlayabileceği bir dilde yazılır ve bu dil genellikle bir programlama dili olarak adlandırılır. Kodlama, bu talimatları yazmak veya oluşturmak anlamına gelir. Kodlama, bir bilgisayarın yapmasını istediğiniz şeyi açıkça belirtmenizi sağlar. Bu şekilde bilgisayarlar, insanların anlayabileceği dilden farklı olarak çalışabilirler.
Kaynak kod, bir bilgisayar programının insan tarafından okunabilen ve düzenlenebilir halidir. Yazılım geliştiricileri tarafından yazılan kaynak kod, bilgisayarların anlayabileceği makine koduna (binary code) dönüştürülerek programın çalışması sağlanır. Kaynak kod, programın davranışını belirleyen kod blokları, işlevler, değişkenler, koşullar ve diğer programlama yapılarından oluşur. Bir yazılım geliştiricisi, kaynak kodu kullanarak programı düzenleyebilir, hataları düzeltebilir, özellikler ekleyebilir ve programı iyileştirebilir. Açık kaynak kodlu yazılımlarda kaynak kod, herkes tarafından erişilebilir ve düzenlenebilir halde tutulurken, kapalı kaynak kodlu yazılımlarda sadece yazılım geliştiricileri tarafından erişilebilir.Kaynak kod yazılımı güncellemek, yazılımdaki hataları gidermek ya da mevcut yazılımı kullanarak daha gelişmiş bir versiyon oluşturmak için önemlidir.
Bazı durumlarda yazılımlar kişilere özel olarak bir kişi/kuruma özgü çözüm sunan yazılım geliştirilebilmekte ve kaynak koda geliştiriciler dışında kullanıcılara da teslim edilebilmektedir. Bu gibi durumlarda kaynak kodun güvenliği ve kullanımı ilgili yazılım açısından kritik noktada bulunmaktadır. Kaynak koda erişimi bulunan kişiler tarafından ilgili yazılımın kaynak kodu bazı durumlarda kullanıcın kendi üretimlerinde de kullanmakta veya bu kaynak kod sayesinde benzer bir yazılım ortaya çıkartmaktadır. Bu durum kaynak kod kopyalama/klonlama olarak adlandırılmaktadır.
Kaynak kod kopyalama, bir yazılım geliştiricinin başka bir geliştiricinin veya bir kurum için kendi yazdığı kaynak kodu kişisel projelerinde kullanmasıdır. Eğer kaynak kod açık kaynaklı bir proje ise, yani bir açık kaynak lisansı altında yayınlanmışsa, kodun kopyalanması ve yeniden kullanılması açısından sorun ortaya çıkmamaktadır. Ancak, bu durumda bile, kaynak kodunun kullanım koşullarına uymak önemlidir. Açık kaynak lisanslarının da kendine özgü türleri vardır. Diğer taraftan kaynak kodu özel bir proje, program için özel olarak yazılmışsa kaynak kodunun kopyalanması ve kullanılması yasal değildir ve ciddi sonuçları olabilir. Kaynak kod dosyalarının veya kaynak kod kısımlarının asıl geliştirici ve yazılımcının izni olmaksızın kopyalanarak veya değiştirilerek başka bir yazılım üretmek amacıyla kullanılması durumunda kaynak kodun yasala olmayan şekilde klonlanması ortaya çıkacaktır.
Kaynak kodun korunması bakımından kodunuzun izinsiz olarak değiştirilmesini ve kötü amaçlı kullanımını önlemek için erişimini kısıtlamak, kaynak kodunuza erişimi sınırlayarak kodunuzun gizli kalmasını sağlamak çeşitli teknik güvenleri almak gibi önlemler alınsa da kaynak kodun korunması bakımından hukuki korumanın sağlanması ileride ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklar bakımından son derece önemlidir.
Bilgisayar programları Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında fikir ve sanat eser çeşitleri arasında değerlendirilmektedir. İlgili kanunun 2. ve 7. maddeleri arasında fikir ve sanat eserleri sayılmıştır. Bu kapsamda eserlerin; ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserleri şeklinde sınırlandırıldığı görülmektedir. Yazılımlar da ilim ve edebiyat eserleri olarak değerlendirilmektedir. İlgili maddede “Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları,” şeklinde düzenleme ile aslında kodlar koruma altına alınmıştır. Yazılımlar bu bakımdan FSEK kapsamında telif hakkı korumasına tabidir ve yazılım üzerinde eser sahibinin hakları bulunmaktadır.
FSEK m. 34’de “Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden, iktibaslar yapılmak suretiyle eğitim ve öğretim gayesi dışında seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi ancak eser sahibinin izniyle mümkündür.” şeklinde düzenleme yapılarak eser sahibinin rızası dışında ticarî menfaat veya başka amaçlarla ilgili eserin kullnılamayacağı düzenlenmiştir. Bu noktada kodlar da bir eser niteliğinde olduğundan ilgili kaynak kodun geliştiricisinin onayı dışında kullanılması mümkün değildir ve maddi manevi ve cezai anlamda yapıtırımları mevcuttur.
Tüm bunlarla birlikte mevzuatta birtakım düzenlemeler yer alsa da geliştirici tarafından da ilgili yazılım sözleşmesi ve lisans sözleşmesi ile kaynak koda ilişkin koruyucu tedbirler alınmasın gerekmektedir. Lisans konusu yazılımın kullanım şekline ve aradaki sözleşmesel ilişkiye bağlı olarak değişmektedir. Yazılım lisans sözleşmesi genel olarak bir bilgisayar programının belirli bir bedel karşılığında karşı tarafın kullanımına sunulan devredilen hatta belli süre ile kullanımın kiralandığı sözleşmeleri ifade etmektedir. Bazı durumlarda yazılım lisansı bir süre kaydı konulmaksızın tüm hakları ile karşı tarafa devredilen satım sözleşmelerinin de konusu olabilmektedir. Yazılım lisans sözleşmesi ile yazılım üzerinde sahip olunan haklarının kullanımı için bir başkasına izin verilmektedir. Bu hak devri kullanıcılara yönelik lisanslama işlemi yapılırken işin hukuki boyutu ile birlikte teknik boyutunu da barındırmaktadır. Yazılım lisans sözleşmesi, yazılım üreticisinin ve kullanıcının fikrî ve ticarî haklarını korumayı garanti altına alan ve haklarının düzenlemesini içeren şartlar yer almaktadır. İşte lisans sözleşmesinde Kaynak kodun teslimi halinde kullanım koşulları açıkça belirtilmeli ve bu kaynak kodun yasal kullanım sınırları çizilmelidir. Yine ilgili sözleşmede belirtilmelidir. Teslim edilen kaynak koda ilişkin belgelendirme yapılarak içerik netleştirilmelidir. Sözleşme hükümleri yazılım geliştiricileri için önemli bir koruma aracıdır. Bu nedenle, yazılım geliştiricileri kullanıcılar ile sözleşme yaparken yazılımın telif hakları, mülkiyeti ve kullanımı gibi konuları düzenleyen hükümler içeren bir sözleşme yapmaları gerekmektedir.
BİR KORUMA ARACI OLARAK ESCROW SÖZLEŞMESİ
Bir yazılımın kodlaması sadece bir kişi tarafından yapılmamakta büyük organizasyonlarda buna ilişkin birden geliştirici çalışmaktadır. Escrow sözleşmesi kaynak kodu korumaya yarayan sözleşme türlerinden biridir. Escrow sözleşmesi, bir kaynak kodunun üçüncü bir tarafa emanet edilmesini ve kodun yalnızca belirli şartlar altında serbest bırakılmasını sağlar. Kaynak kodunun geliştiricinin elinde tutulması yerine, escrow acentesi tarafından güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar. Bu şekilde, kaynak kodunun geliştirici tarafından kötüye kullanılması veya kaybedilmesi riski azaltılır.
Escrow sözleşmesi, kaynak kodunun lisanslanması veya satın alınması durumunda da kullanılabilir. Satıcı, kaynak kodunu escrow acentesine emanet eder ve kodun serbest bırakılması için belirli şartların yerine getirilmesi gerektiğini belirtir. Bu şartlar, ödeme yapılması, belirli bir zamanın geçmesi veya belirli bir olayın gerçekleşmesi gibi şeyler olabilir.
Escrow sözleşmesi, kaynak kodunun geliştirici veya müşteri tarafından saklanması yerine, bir üçüncü tarafın güvenli bir ortamda saklamasını sağlar.
Escrow sözleşmesi tarafları genellikle yazılım geliştiricisi, müşteri ve escrow acentesinden oluşmaktadır. İlgili sözleşme, kaynak kodun güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar. Bu, kaynak kodun sadece belirli koşullar altında açıklanabileceği anlamına gelir. Örneğin, yazılım geliştiricisi iflas ederse veya müşteri anlaşmanın belirli koşullarını yerine getirmezse, escrow acentesi kaynak kodunu açıklayabilir. Escrow acentesi, kaynak kodun güvenli bir şekilde saklandığından emin olmak için uygun önlemleri alır. Bu, kaynak kodun çalınması veya kaybedilmesini önlemeye yardımcı olur.
Sonuç olarak, escrow sözleşmeleri kaynak kodunun güvenli bir şekilde saklanması ve gizli kalması için önemli bir güvenlik mekanizmasıdır. Ancak, herhangi bir sözleşme yapmadan önce, escrow acenteleri arasında karşılaştırma yapılması ve sözleşmenin detaylı bir şekilde incelenmesi önemlidir. Kaynak kod yazılımın ticari sırrı gibidir bu sebeple korunamaması halinde benzer ürünler ve teknolojiler kopyalanabilir bu açıdan yazılımların sözleşme ile koruma altına alınması ve hükümlerin detaylıca düzenlemesi son derece önemlidir.
[1]*Bu yazının bir bölümünün hazırlanmasında ChatGPT’den destek alınmıştır. Paylaşılan bilgiler kesinlikle hukuki tavsiye niteliğinde değildir. Yazı içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda zararlar ortaya çıkabilir. Bu sebeple hukuki faaliyet ve süreçlerde mutlaka bir avukattan destek alınmalıdır.
Comments